Avrupa geneline yayılmış 30’dan fazla birimin desteğiyle, Avrupa Orta Vadeli Hava Tahminleri Merkezi (ECMWF) tarafından yürütülen CAMS, ozon deliğinin maksimum boyuta ulaştığını açıkladı.
Hem uydu hem de yerdeki istasyonlardan gelen verilerin sonuçlarını karşılaştıran bilim insanları stratosferdeki ozon konsantrasyonunun Antarktika’nın yaklaşık 20-25 kilometre üzerinde sıfır seviyesine yaklaştığını onayladı.
Ozon tabakasının kalınlığı ise aynı bölgede 100 Dobson ünitesinin altında kaldı. Bu miktar tabakanın normal kalınlığının üçte birine denk geliyor. Bu olayın yaşanmasının nedeni ise kutupta kuvvetli, sürekli ve çok soğuk bir vorteksin oluşması.
“Montreal Protokolü uygulanmaya devam edilmeli”
Her yıl ozon deliklerinin gelişme şekillerinde çok farklılıklar oluştuğunun altını çizen Kopernik Atmosfer İzleme Servisi yöneticilerinden Vincent-Henri Peuch, “2020 ozon deliği 2018’de oluşan ve ciddi derecede büyük deliğe benziyor ve yaklaşık 15 yıldır görülenler arasında ilk sıralarda yer alıyor” dedi.
“Son haftalarda Güney Kutbu’na güneş ışıklarının yeniden ulaşması ile bölge üzerinde ozon tabakasının fakirleştiğini gözlemledik. 2019’daki özel meteorolojik nedenlerden dolayı olağan dışı küçük ve kısa süreli olan ozon deliklerinin ardından bu sene oldukça büyük bir tane kaydettik. Bu da ozon tabakasını tüketen kimyasalların emisyonlarını yasaklayan Montreal Protokolünü uygulamaya devam etmemiz gerektiğini doğruluyor”.
CAMS, mevcut durumuyla ilgili yüksek kaliteli verileri sürekli olarak izleyerek ozon tabakasını korumaya yönelik uluslararası çalışmalara katkıda bulunuyor. Tabakadaki evrimi yakından izlemek için atmosferin bilgisayar modelleri, uydulardan ve bölgedeki istasyonlardan alınan ölçümlerle birleştiriliyor. Stratosferik ozon tabakası, potansiyel olarak zararlı ultraviyole ışınlarının radyasyonundan koruyan bir kalkan görevi gördüğünden, değişiklikleri takip etmek de büyük bir öneme sahip.
Ozon deliği nasıl oluşur?
Klor ve brom içeren maddeler, karanlıkta kimyasal olarak inaktif kaldıkları kutup vortekslerinde (girdap) birikir. Vortekslerdeki sıcaklıklar -78 santigrat derecenin altına düşebilir ve kimyasal reaksiyonlarda önemli bir rol oynayan Polar stratosferik bulutlarda buz kristalleri oluşturur. Güneş ışınları vortekste kimyasal olarak aktif klor ve brom atomları salar ve bu da ozon moleküllerini hızla yok ederek deliğin oluşmasına neden olur.
KAYNAK: EURONEWS TÜRKÇE – YALÇIN ADEMOĞLU
