Bu kanunlar emeklilik yaşının kademeli olarak arttırılmasını öngörüyor. Emeklilik yaşının yükselmeye başlamasıyla Türkiye’nin gündemine emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) sorunu geldi. Bu kavram, emekli olmak için gereken prim gün sayısını doldurmalarına rağmen yaşları gelmediği için emekli olamayanlar için kullanılıyor. Sayı konusunda ihtilaf olmakla birlikte EYT’den etkilenen kişi sayısı 6 milyondan fazla.
Peki, emeklilik yaşının yükselmesi Türkiye’de 55-64 yaş arasındaki kişilerin istihdam oranını nasıl etkiledi? Emeklilik için prim gün sayısını tamamlayan kişiler çalışmaya devam ediyor mu? 55-64 yaş arası istihdamda Türkiye ile Avrupa ülkelerindeki durum nedir? Euronews Türkçe, Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) verilerinden yola çıkarak son 10 senede istihdam oranının farklı yaş gruplarında Türkiye ve Avrupa’da nasıl değiştiğini analiz etti.
Türkiye’de 2008’deki kanun değişikliğinin ardından 55-64 yaş arası istihdamın bazı yıllardaki küçük dalgalanmalara rağmen kademeli olarak arttığı görülüyor. Buna göre 55-64 yaş arası istihdam 2008’de yüzde 27,5 iken bu oran 2018’de yüzde 35,3’e yükseldi. Bu da son 10 senede 55-64 yaş arası istihdamın yüzde 28,4 arttığı anlamına geliyor.
Aynı dönemde 15 yaş üstü istihdam ise yüzde 41,7’den yüzde yüzde 47,4’e yükseldi. Bu da son 10 yılda yüzde 13,6 artışa denk geliyor.
Avrupa’da durum nasıl?
Avrupa Birliği (AB) üyesi 28 ülkenin ortalamasına bakıldığında 15 yaş üstü istihdamda ciddi bir değişiklik yok. 2008’de yüzde 53,4 olan istihdam oranı 2018’de yüde 54,1’e çıktı. Aynı dönemde 55-64 yaş arası istihdam ise Türkiye’deki gibi ciddi bir artış söz konusu. AB’de 2008’de yüzde 45,4 olan 55-64 yaş arası istihdam oranı 2018’de yüzde 58,7’e yükseldi. Bu da yüzde 29,3 artış demek.
Türkiye ile AB arasında ciddi fark var
Türkiye’de 2018 yılında 15 yaş üstü istihdam oranı ile 55-64 yaş arası istihdam oranından yüzde 12,1 puan yüksek. AB’de ise durum tam tersi. 55-64 yaş arası istihdam oranı 15 yaş istihdam oranından yüzde 4,6 puan daha yüksek.
AB’de 55-64 yaş arası istihdam Türkiye’den çok yüksek
Türkiye ile AB arasında 55-64 yaş arası istihdam kıyaslandığında ise fark iyice derinleşiyor. Türkiye’de bu yaş grubunda istihdam oranı 2018’de yüzde 35,3 iken aynı oran AB’de yüzde 58,7.
Türkiye’de 55-64 yaş arası 5 kadından sadece 1’i çalışıyor
İstihdam oranları cinsiyete göre de değişiklik gösteriyor. Türkiye’de 2018’de 15 yaş üstünde erkeklerde yüzde 65,7 olan istihdam oranı kadınlarda yüzde 51,3. 55-64 yaş arasına bakıldığında ise erkeklerde yüzde 29,4 olan istihdam oranı kadınlarda yüzde 19,7. Bu da Türkiye’de 55-64 yaş arası 5 kadından sadece 1’inin çalıştığı anlamına geliyor. Aynı oran AB’de yüzde 52,4.
Avrupa’da 55-64 yaş arası istihdam en düşük Türkiye’de
Avrupa ülkelerinde 55-64 yaş arası istihdam karşılaştırıldığında ise Türkiye 34 ülke içinde en altta yer alıyor. Yüzde 35,3 olan Türkiye’yi Lüksemburg (yüzde 40,5), Yunanistan (yüze 41,1) ve Kuzey Makedonya (yüzde 42,7) takip ediyor.
55-64 yaş arası istihdam en yüksek İsveç, İsviçre ve Norveç’te
55-64 yaş arası istihdamın en yüksek olduğu ülke ise yüzde 77,9 ile İsveç. Bu ülkeyi İsviçre (yüze 72,6), Norveç (yüzde 72) ve Almanya (yüzde 71,4) izliyor.
EYT nasıl ortaya çıktı?
Türkiye’de 8 Eylül 1999 tarihinden önce; kadınlar 20, erkekler 25 yıl sigortalılık ve 5 bin gün prim şartını yerine getirerek emekli olabiliyordu. Bu tarihte yapılan değişiklik ile emeklilik yaşı kademeli olarak kadınlarda 58, erkeklerde 60’a çıkartıldı. 2008 yılında yapılan ikinci değişiklikle de emeklilik yaşı 2036’dan itibaren yeniden kademeli olarak artırılarak kadın ve erkeklerde 2048 yılında 65’te eşitlenecek.
Öte yandan 2008 yılında uygulamaya giren sosyal güvenlik yasasına rağmen genç emeklilik sürüyor. Halen erkekler 51-52, kadınlarda 48-50 yaş bandında emeklilik mümkün. Emeklilik yaşı kademeli olarak artıyor. 1999 yılından sonra çalışmaya başlayan erkekler emeklilikte 60, kadınlar ise 58 yaşına tabiler.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verilerine göre emekli sayısı 12 milyon 876 bin kişiye ulaştı. Her yıl yaklaşık 300 bin kişi emekliler kervanına katılıyor. 2019 yılında Ocak- Ağustos döneminde emekli maaşı bağlanan olan kişi sayısı 201 bin kişi oldu.
